Διαβάστε τι γράφουν μόνα τους τα κομμούνια που κατά τ' άλλα μας παραμυθιάζουν ότι προκλήθηκαν στα Δεκεμβριανά και αναγκάστηκαν να ξεκινήσουν συμμοριτοπόλεμο επειδή η "αστική τάξη" ήθελε να τους εξοντώσει... παπάρια μάντολες δηλ. αφού έστησαν τα Δεκεμβριανά προκειμένου να έχουν άλλοθι ενώ ουσιαστικά είχαν αρχίσει την επανάστα πολύ πιο πριν... και η πλάκα είναι πως κατηγορούν σαν φασίστες όσους τους λένε ότι από το 1941 ο μόνος σκοπός για τον οποίο "αγωνιζόντουσαν" ήταν να κάνουν την Ελλάδα προτεκτοράτο του Στάλιν
Το Γαρδίκι Τρικάλων στα Τζουμέρκα σήμερα
Η πείνα και οι ψείρες ταλαιπωρούν τους στρατιώτες, ενώ οι μάχες ανάβουν καθημερινά, με τις βόμβες που πέφτουν δίπλα τους να εντείνουν την ήδη δύσκολη κατάσταση που βιώνουν. Οι συναρπαστικές σημειώσεις του Μιχάλη Πανά από τα πεδία των μαχών αποτυπώνουν τη σκληρή πραγματικότητα:
● 20 Οκτωμβρίου: Παραμονή εις Αη-Λία Χαλικίου. Οι Γερμανοί προχωρούν προς Μέτσοβον, ενώ ο Ζέρβας συνωθείς μετά Γερμανών προχωρεί προς Ασχημον. Οι άνδρες και τα κτήνη παραμένουν νηστικά. Συσσίτιον μόνο μακαρόνια, λίγο κρέας. Ωρα 13 διαταγή όπως κινηθούμε προς Ασχημον δεδομένου ότι ο Αρης [Βελουχιώτης] ανακατέλαβε τους Καλαρίτας [...]
● 21η Οκτωμβρίου: Ωρα 9 αναχώρησις προς Κόταρι εις διάθεσιν Ι Μεραρχίας. Μετά πορείαν 3 ωρών καταφθάνει σύνδεσμος ο οποίος μας πληροφορεί ότι οι Γερμανοί αιφνιδίασαν τα τμήματά μας εις Χαλίκι.
Το Τάγμα καταλαμβάνει θέσεις εις το σταυροδρόμι Ανθούσα-Χαλίκι. Το εχθρικό πυροβολικό σφυροκοπεί τας θέσεις μας. Στις 17 δίδεται διαταγή συμπτήξεως προς Καλαρίτας. Ο Λόχος ανεβασμένος σ’ ύψος 1900-2000 μέτρων συμπτήσσεται κανονικώς, αλλά το έδαφος μας εμποδίζει. Το πυκνό δάσος και οι απότομοι βράχοι μάς αναγκάζουν να μένουμε στο ίδιο μέρος. Οι πολ/ητές (σ.σ. πολυβολητές) γυρίζουν μέσα στα τρομερά βράχια φορτωμένοι τα πολ/λα, ενώ τα ζώα βογκούν μέσα στα βράχια ενώ γλιστρούν.
● 22α Οκτωμβρίου: Το πρωί τσακισμένοι και νηστικοί φθάσαμε στο χωριό Ματσούκι. Οι αρχηγοί κατεβαίνουν στο χωριό για τρόφιμα ενώ ο Λόχος τάσσεται στα υψώματα. Στις 10.30 φάνηκε Γερμανική φάλαξ βαδίζωσα προς Καλαρίτας. Φορτώνουμε τα πολυβόλα, κατεβαίνουμε στο χωριό και συγκεντρώνουμε λίγο ψωμί και τυρί. Συμπτησώμεθα προς χαράδραν προς Γαρδίκι και γίνεται διανομή. Ωρα 11.30 εμφανίζεται η εχθρική αεροπορία η οποία βομβαρδίζει τους Καλαρίτας, αλλά όσο και αν προσπάθησε δεν βρήκε τας θέσεις μας. Παίρνουμε διατάξεις μάχης και περιμένουμε τον εχθρό ο οποίος περιορίζεται προς Καλαρίτας. Στις 18 το βράδυ ο Λόχος διατάσσεται μαζύ με τον 7ο Λόχο κ τον Ολμο να αιφνιδιάσει τους Μελισσοργούς για να υποβοηθήσει την σύμπτηξη του Αρη. [...]
● 23η Οκτωμβρίου: Ολη την νύχτα γυρίζουμε στα βράχια και το πρωί ξημερώνουμε σε μια χαράδρα προς Γαρδίκι. Ενώ όμως βαδίζουμε καταφθάνουν αντάρτες από Γαρδίκι οι οποίοι μας λεν ότι οι Γερμανοί βαδίζουν προς Γαρδίκι. Ο δρόμος συμπτήξεως κλείνεται και μόνο τα πελώρια βουνά μάς επιτρέπουν την φυγήν από τον εχθρό. Τα ζώα δεν μπορούν να βαδίσουν, τρόφιμα δεν θα βρούμε κι αποφασίζουμε να περάσουμε πάση θυσία το Γαρδίκι. Σχηματίζουμε φάλαγγα κατ’ άνδρα και μέσα από την χαράδρα βαδίζουμε προς Γαρδίκι. Φθάνουμε με αγωνία στο ύψος του χωριού μη ξέροντας τι θα βρούμε και την στιγμή που ετοιμαζόμαστε να περάσουμε την χαράδρα καταφθάνει εχθρικό αεροπλάνο το οποίο μας βομβαρδίζει. Ευτυχώς δεν πάθαμε κανένας τίποτα και τα τμήματά μας περνούν μέσα από την στενωπόν. Στις 17 φθάσαμε στην Μεσοχώρα και τα τμήματά μας βρίσκουν ψωμί, τυρί. Σ’ όλες αυτές τις μέρες τα κράνα, άγριοι καρποί αποτελούν την τροφή μας.
● 24η Οκτωμβρίου: Την νύχτα κοιμηθήκαμε στο χωριό και στο πρωινό προσκλητήριο αποδεικνύεται ότι μας λείπουν δέκα άνδρες και δύο πολυβόλα. Το πρωί ανεβαίνουμε στο ύψωμα, ενώ σε λίγο έρχεται αεροπλάνο εχθρικό και προσπαθεί ν’ ανακαλύψει τας θέσεις μας. Ευτυχώς κρυμμένοι αποφεύγουμε τον βομβαρδισμό. Στις 3 φθάνουν τέσσερις χαμένοι άνδρες οι οποίοι έκρυψαν το πολυβόλο μέσα στα βράχια, αφού το κουβάλησαν 48 ώρες στην πλάτη. Η κατάστασίς μας είναι αρκετά δύσκολη. Το βράδυ κατεβαίνουμε στο χωριό και τρώμε ενώ οι ψείρες τρων εμάς.
● 25η Οκτωμβρίου: Και σήμερα μετά το συσσίτιο βγήκαμε στο βουνό. Ο Θεός ας βοηθήση να ξεκαθαρίση αυτή η κατάστασις ευνοϊκώς για μας.
● 26 Οκτωμβρίου: Ημέρα μεγάλη του Αγίου Δημητρίου. Κλεισμένοι μέσα στις ρεματιές της Μεσοχώρας περιμένουμε την εξέλιξη των γεγονότων. Τα νέα είναι ασαφή και διαρκώς στο βάθος ακούγονται βομβαρδισμοί».
Συγκρούσεις με τον ΕΔΕΣ και διαταγή «αμύνης μέχρι εσχάτων»
Βουλγαρέλι Αρτας, 2017
Ενώ οι αντάρτες του ΕΛΑΣ πολεμούν με λύσσα στο βουνό τους Γερμανούς, λαμβάνουν συγχρόνως μηνύματα για τις κινήσεις των έτερων αντάρτικων ομάδων που αναπτύσσονται στην περιοχή, των τμημάτων του ΕΔΕΣ, αποκαλούμενων «Ζερβικών». Καθώς ο γερμανικός στρατός συνεχίζει να πυρπολεί χωριά, οι πορείες των ανταρτών από τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα συχνά διασταυρώνονται. Στο μεταξύ, στα χωριά της υπαίθρου έχουν ήδη αρχίσει να καλλιεργούνται «συμπάθειες» υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς:
● 28 Οκτωμβρίου: Ιστορική επέτειος της κυρήξεως του πολέμου εναντίον των Ιταλών. Ας είναι ελαφρό το χώμα των παλληκαριών που σκοτώθηκαν στον αγώνα. [...] Πληροφορίαι φέρνουν τους Ζερβικούς να χτυπιούνται με τους Γερμανούς στο Βουλγαρέλι.
● 29 Οκτωμβρίου: Η κακοκαιρία συνεχίζεται. Ο καιρός είναι ακατάστατος και υπάρχει πιθανότης για χιόνι. Οι Ζερβικοί βρίσκονται απέναντι του Αχελώου.
● 1η Νοεμβρίου: Οι Γερμανοί κινήθηκαν προς Μεσοχώρα όπου μπήκαν και την κάψαν μετά 6ώρου μάχης. Στις 21 ώρα τα πολυβόλα Τριαντάφυλλου-Παϊταρίδη κατάλαβαν τας θέσεις διασέλου μεταξύ Μοσχόφυτου-Βαλκάνου εις πρωκεχωρημένα φυλάκια.
● 2α Νοεμβρίου: Οι Γερμανοί κατά την πορείαν τους διέλυσαν τα τμήματα του Ζέρβα, άνδρες των οποίων συνεχώς καταφθάνουν στις γραμμές μας. [...] Το κρύο είναι αρκετό και οι άνδρες κοιμούνται στο ύπαιθρο.
● 12 Νοεμβρίου: Ωρα 10 αναχώρησις διά Θεοδωριανά και άφιξις μέσω προφ. Ηλία μετά πορείαν μιάμισης ώρας εις Θεοδωριανά. Εγκατάστασις Λόχου εις καταλύματα. Το χωριό είναι άλλωστε έδρα Ζερβική και παρουσιάζει αρκετή αντίδραση».
Ζερβικοί και Ελασίτες ακολουθούν τις εντολές των κλιμακίων τους και σύντομα δεν θ’ αργήσουν να συγκρουστούν:
● 13 Νοεμβρίου: Παρά την καταρρακτώδη ολονύκτια βροχή τα τμήματα του Ζέρβα μάς αιφνιδιάζουν στις 8 το πρωί κινηθώντα επάνω από το δρόμο δεξιά του Σταυρού. Τα τμήματά μας βγαίνουν και το μεν τάγμα θανάτου κατευθύνεται προς Σταυρόν το δε προς Ξερολίβαδο. Τα τμήματα συμπλέκονται και η μάχη αρχίζει. Ο καιρός είναι φοβερός, ρίχνει βροχή και χαλάζι. Οι άνδρες προχωρούν και εκτοπίζουν τους Ζερβικούς. Η μάχη διαρκεί μέχρι το βράδυ με αποτέλεσμα να συμπτηχθούν τα τμήματα του Ζέρβα. Συνελήφθησαν ένας αιχμάλωτος και δύο αντάρτες, ο ένας υπολοχαγός.
● 8η Δεκεμβρίου: Στις 2 με δύο βάρκες περάσαμε το ποτάμι και στις 7 κινηθήκαμε προς Νιάιστα. Φθάνοντες στο χωριό μάς βάλανε οι Ζερβικοί και η μάχη άρχισε. Με μία ομάδα 15 ανδρών προχωρήσαμε στο χωριό, εν τω μεταξύ συνεχώς καταφθάνουν ενισχύσεις στους Ζερβικούς και η μάχη γίνεται δύσκολη. Μετά 6 ώρες πείσμονη αντίσταση τα τμήματά μας βρίσκονται σε δύσκολη θέση κινδυνεύοντα να κυκλωθούν και διατάσσω σύμπτηξη. Εν τω μεταξύ άλλα εχθρικά τμήματα βγήκαν στα νώτα μας και όλες οι βάρκες βάλλονται.
Η θέσις μας είναι δύσκολη και προς τον κίνδυνο αιχμαλωσίας και μέχρι θανάτου αμύνης. Ευτυχώς όμως επεμβαίνουν ο όλμος και το πολ/λο και τμήματα της Ανατολικής όχθης και έτσι ο εχθρός μάς βάλλει από ψηλά. Γίνεται βιαία διαπεραίωσις μέσα από το ποτάμι και έτσι περνούμε από την άλλη όχθη, ενώ με αυτοθυσία σώζει ο ένας τον άλλο μέσα στο νερό που έχει βάθος πλέον των δύο μέτρων και βρέχει με ορμή. Οι σφαίρες σβήνουν μέσα στο νερό και η ομάς των 20 περνά. Απώλειες μόνο μερικές κουβέρτες μέσα στο νερό και 5 όπλα που τα παρέσυρε το νερό κατά την διάβαση. Η ομάς παραμένει στην Φτέρη για να στεγνώση ενώ ο εχθρός βάλλει συνεχώς. Η αποστολή επέτυχε και η ομάς των 20 αντιμετώπισε πλέον των 100 Ζερβικών. Ετσι εδόθη η ευκαιρία και το 42 [Σύνταγμα] πέρασε στο Καλέντζι. Η τύχη και ο Θεός μας βοήθησαν».
Οι μάχες είναι σκληρές, επιθέσεις ακολουθούνται από αντεπιθέσεις, τις πρόσφατες καταλήψεις εδαφών ακολουθούν ανακαταλήψεις και υψώματα αλλάζουν «χέρια» από τη μία μέρα στην άλλη. Ο Εμφύλιος έχει αρχίσει στα βουνά της Ηπείρου, έναν χρόνο πριν από τα Δεκεμβριανά και δύο και πλέον χρόνια πριν από την επίσημη έναρξή του, τον Μάρτιο του 1946:
● 11 Ιανουαρίου / Λήψη επαφής με τμήματα ΕΛΑΣ.
● 12 / Μεγάλη επίθεσις Ζερβικών εις Δεξιόν ύψωμα Αγίων Αποστόλων.
● 13 / Αντεπίθεσις κ ανακατάληψις θέσεων. Διαταγή αμύνης μέχρι εσχάτων.
● 14 / Επιθέσεις - αντεπιθέσεις.
● 15 / Δράσις περιπόλου.
●17 / Γενική επίθεσις Ζερβικών. Αγία Παρασκευή.
● 18 / Αντεπίθεσις και κυνήγημα Ζερβικών μέχρι Αγίας Τριάδος.
●24 / Δράσις περιπόλου κ εμφανίσεις Ζερβικών.
● 30 / Φυγή Ζερβικών δυτικώς Αράχθου και άφιξις Τάγματος εις Ναζίκους, Λόχος εις Φτέρην.
Τον Φεβρουάριο του 1944 τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων διακόπτει μία πρόσκαιρη ανακωχή. Την επόμενη κιόλας μέρα οι αντάρτες στρέφονται ξανά κατά του Γερμανού κατακτητή. Οι μέρες περνούν με σύντροφο την κακοκαιρία και το κρύο, μέχρι τη διαταγή που επαναφέρει το απόσπασμα Σινιάτσικου κοντά στη βάση του, στο χωριό Μέγαρο Γρεβενών, ύστερα από μια πολυήμερη πορεία:
● 4η Φεβρουαρίου: Διετάχθη ανακωχή μετά Εδεσιτών - Συνάντησις μετ’ αυτών.
● 5η Φεβρουαρίου: Την 4η πρωινή διετάχθη επάνοδος των τμημάτων ανατολικών Αράχθου λόγω κινήσεως Γερμανών εις Πράμαντα. Ο Λόχος πέρασε το ποτάμι και εγκατέστησε φυλάκια εις Φτέρην - Πολύτσιανα (σ.σ. σημερινός Βαθύκαμπος) - Κρυονέρι.
● 6η Φεβρουαρίου: Παραμονήν εις φυλάκιον.
● 8 / Ηρεμία.
● 12 / Βροχές, χιόνια.
● 14 / Ο καιρός βελτιώθηκε.
● 16 / Ουδέν άξιον λόγου.
● 14η Μαρτίου: Αναχώρησις για την Μακεδονία. Μετά πορείαν 11 ημερών, την 25η Μαρτίου το απόσπασμα Συνάτσικο φθάνει εις την έδρα του Τάγματος εις Μέγαρον όπου πέρασε πάνω από τα χιονισμένα βουνά της Ηπείρου - Θεσσαλίας και Μακεδονίας.
Ομως η ιστορία του Μιχάλη Πανά στο βουνό δεν τελειώνει εδώ. Το τάγμα του θα ανασυγκροτηθεί και ο ίδιος θα σταλεί στον Γυφτόκαμπο Ιωαννίνων. Από εκεί θα αρχίσει να καταγράφει στις σελίδες των ημερολογίων του μια νέα περιπέτεια, στην οποία πρωταγωνιστούν λιγότερο οι ένοπλες συγκρούσεις και περισσότερο η νοσταλγία για τη γυναίκα του και οι διεθνείς εξελίξεις, με τις απανωτές νίκες των Συμμάχων να φέρνουν όλο και πιο κοντά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Σημείωση:
Στις συγκρούσεις μεταξύ ανταρτών ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ αναφέρεται εκτενώς ο καπετάνιος Χείμαρρος, κατά κόσμον Βασίλης Γκανάτσιος, στο βιβλίο του «Ενας Δάσκαλος Καπετάνιος» (Θεσσαλονίκη 2004, εκδ. ΠΟΑΕΑ, Αναμόρφωση).
Στις σελίδες του βιβλίου του τιμά τον Μιχάλη Πανά και τους υπόλοιπους συμμετέχοντες στις μάχες, μνημονεύοντάς τους ως εξής (σ. 197):
«Θεωρώ ότι θα ήταν ανεπίτρεπτη παράλειψή μου, αν δεν τόνιζα το θαυμασμό μου για την αυτοθυσία και τον ηρωισμό όλων ανεξαιρέτως των μαχητών του ΙΙ/27 τάγματος υπό τη διοίκηση του Θ. Βενετσανόπουλου από την Κυπαρισσία Μεσσηνίας, Δ. Κωφίδη από την Ποντοκώμη, Γ. Καραμπέρα από το Βλάτσι, Α. Καλαϊτζή από την περιοχή Εδεσσας, Ζ. Μπασιά απ’ τη Σιάτιστα, τον διοικητή του λόχου πολυβόλων-όλμων Μ. Πανά [...]
Σ’ όλη τη διάρκεια των φονικών μαχών οι διοικήσεις βρίσκονταν δίπλα στους σκοπευτές οπλοπολυβόλων, πολυβόλων και όλμων, βρίσκονταν στα πιο κρίσιμα σημεία και επενέβαιναν έγκαιρα, όταν η εξέλιξη της μάχης το επέβαλε. Εμπαιναν επικεφαλής των συχνών αντεπιθέσεων, επέβλεπαν τη λογική και συγκρατημένη χρήση πυρομαχικών και μοιράζονταν με τους μαχητές και την τελευταία μπουκιά της μπομπότας, όταν υπήρχε. Η πειθαρχία σε ώρα μάχης εξαιρετική. Κανείς δεν άφηνε τη θέση του χωρίς διαταγή».
Συντάκτης: Ηλέκτρα Αντωνιάδου
http://www.efsyn.gr/arthro/o-emfylios-arhise-sta-voyna-enan-hrono-prin-apo-ta-dekemvriana
http://www.efsyn.gr/arthro/o-emfylios-arhise-sta-voyna-enan-hrono-prin-apo-ta-dekemvriana